FARABİ ; İDEAL DEVLET, DİN VE TOPLUM YÖNETİMİ

MS 870-950 yılları arasında yaşayan ünlü Türk bilgini Filozof Farabi özellikle Felsefe, Gök bilimi ve müzikle ilgilenirdi.

Toplumları değişik kategorilere ayırır. Bunlardan “ Cahil ve sapkınlık içinde olan şehrin insanlarının görüşleri hakkında” diye bir bölümde bu sınıfa giren insanların vasıf ve özelliklerinden bahseder.

Özetle ; eğitimsiz ,ilimsiz, ahlaki kuralları özümsememiş insanların bir süre sonra vahşi hayvanlar gibi davranmaya başladıklarından bahis eder. İlerleyen zaman içinde ;bencil düşünen, her şeyin kendisinin olmasını isteyen, başkasını düşünmeyen ve ona hayat hakkı tanımayan yapıya sahip olacaklarını beyan ederek anlatmaya devam eder.

İnsan için eğitimsiz dindarlığı da “ cahil şehirliler içinde barışçı şehirliler” diye tarif eder.

Dindarlığı anlatırken de bütün bunların birilerinin birileri üzerinde tahakküm kurması olarak yorumlar.

Dine inananların büyük mükafatlarının olacağı, inanmayanların ölümden sonra cezalar göreceği söylenir derken;

“ Bütün bunlar , insanlar tarafından insanlara karşı uygulanan hile, aldatma ve sahtekarlıktan başka bir şey değildir. Çünkü bunlar, bu nimetleri korkmadan, açıkça dövüşerek zorla elde etmekten aciz olan insanlar tarafından uydurulmuş hile ve aldatmalar ,fizik güçleri ve silahlarıyla açıkça ve kimsenin yardımını istemeden mücadele gücüne sahip olmayan kimseler tarafından kullanılan tuzaklardır.

Onların bu fikirleri ve tuzakları, diğerlerini korkutmak, onlara boyun eğdirmek içindir. “ diye anlatmaya devam ediyor.

Yani özetle din’e dikkat edilmezse insanlar insanları yönetmek ve tahakküm altına almak için dini çok güzel kullanabilirler. Bu olayın da ancak eğitimsiz toplumlarda olabileceğini uzun uzun anlatır.

Kısaca toplum ve insan hayatını dinsel kuralların belirlemesine müsade etmeyiniz diye bu günkü anlamda laikliğe vurgu yapar.

İlk defa Laiklik 16. Yüzyılda kilise yönetme sorunundan dolayı İngiltere’de dillendirilmişti.

Sonra Fransız ihtilalinde (1789-1799) gündeme gelmişti.

Ancak Fransa bunun 1905 yılında çıkardığı bir kanunla hayata geçirmişti.

Görüldüğü gibi dinle toplum işlerinin karışmasının sakıncaları Türk filozof Farabi tarafından yüzyıllar önce dile getirilmiş. Kendisine buradan rahmet diliyorum.

Not: Bu yazının ana teması Farabi’nin ideal devlet kitabından özetlenerek alınmıştır.

H. Arpacı